Cha mẹ luôn là người chiếm một vị trí đặc biệt trong lòng con cái. Mỗi đứa trẻ từ khi mới chào đời đều đã có sẵn trong lòng chúng một sự tôn kính và niềm tin trọn vẹn dành cho cha mẹ. Nhưng theo thời gian, chính bởi sự mông muội và thiếu hiểu biết mà nhiều khi chúng ta đã làm niềm tin tưởng tuyệt đối ấy vơi bớt phần nào.
Nhưng nếu bạn luôn muốn có được lòng tin của bọn trẻ con nhà mình, hãy thử học theo một người. Người đàn ông này luôn trân trọng những đứa con của mình, và không phải như cách người ta đối xử với những viên ngọc quý. Không phải như kiểu “nâng như nâng trứng, hứng như hứng hoa”. Ông đối xử với những đứa con của mình theo cách rất tự nhiên. Sẵn lòng đón nhận bọn trẻ như chúng là. Luôn sẵn lòng bày tỏ cũng như sẵn lòng lắng nghe.
Theo ý tôi, đối với một đứa trẻ, việc ta xem khả năng hiểu biết của nó cũng ngang bằng với khả năng hiểu biết của mình chính là cách trân trọng nó nhất. Ông bố này là người như vậy.
Đó là ông bố Aticus trong cuốn tiểu thuyết Giết con chim nhại của tác giả Harper Lee.
Giết con chim nhại là một cuốn tiểu thuyết rất nổi tiếng. Được xuất bản lần đầu vào năm 1960 và ngay lập tức đã trở thành cuốn sách bán chạy suốt một thời gian dài, cho đến tận bây giờ.
Bối cảnh trong cuốn sách là thị trấn Maycomb, bang Alabama miền Nam nước Mỹ trong những năm 1930s. Cuốn tiểu thuyết là tập hợp nhiều câu chuyện trong thời thơ ấu của hai anh em Jeremy Aticus Finch (Jem) và Jean Louise Finch (Scout) qua lời kể của cô bé Scout. Ban đầu, đây là những câu chuyện nhỏ lẻ được tác giả đăng báo dài kỳ. Sau đó, nhận được sự khích lệ của một biên tập viên. Tác giả đã dành ra hơn 2 năm trời để hoàn thành cuốn sách này.
Nếu như bạn muốn biết những lời hoa mĩ mà người ta nói về nó, những giải thưởng dành cho tác giả lẫn cho cuốn sách từ đó đến nay, bạn có thể tra Google từ khóa “Giết con chim nhại” hay “To kill a Morcking Bird” (tên tiếng Anh) và tên tác giả Harper Lee.
Điều làm nên giá trị bền bỉ của cuốn sách, theo ý riêng của tôi, đó chính là bởi tính nhân văn trong từng câu chuyện và những bài học về giáo dục mà nó mang lại.
Có rất nhiều con người được khắc họa với những tính cách thật đáng quý. Từ bà vú da đen Calpurnia, chú Jack, đến người đàn ông bí ẩn nhưng đáng mến Boo Radley, cả bà cụ Dubose bệnh tật, khó chiều nhưng kiên cường. Và tất nhiên, người tạo được ấn tượng mạnh mẽ nhất chính là bố Aticus.
Qua cách mà bố Aticus giao tiếp với những đứa con của ông, tôi đã tìm được những bài học quý giá về cách thức trò chuyện và đối xử với trẻ con. Nếu tôi là bạn, đọc đến đoạn này, chắc sẽ nghĩ ngay rằng ai lại lấy hình mẫu là một nhân vật trong tiểu thuyết. Nhưng đây không hẳn là một ông bố trong tưởng tượng. Mà là những hồi ức của tác giả về những năm tháng tuổi thơ của mình. Những nét phác họa của Harper Lee về nhân vật Auticus là dựa trên hình mẫu người cha của bà. Cho dù thực tế không đạt đến sự tuyệt vời như trong tiểu thuyết (biết đâu có khi còn tuyệt hơn) nhưng ít nhất nó có thể hướng chúng ta nghĩ và làm nhiều hơn để tạo ra một môi trường tốt hơn cho những đứa trẻ. Có lẽ bố Atticus nên được đưa vào viện bảo tàng những ông bố đáng noi gương nhất của thế kỷ.
Khi cô bé Scout lên sáu, bố cô đã gần năm mươi, là luật sư, và chỉ làm công việc văn phòng ở tòa án, không chơi thể thao, không uống rượu, không chơi bài như những ông bố khác. Nhưng bố Atticus luôn là người hùng trong mắt bọn trẻ nhà Finch. Đó là bởi cung cách sống và sự giáo dục mà ông dành cho những đứa con của mình. Hầu hết thời gian sau giờ làm ở tòa án, ông đọc sách, chơi với Jem và Scout, đọc sách cho chúng. Ông luôn cố gắng ứng xử đúng mực với các con và mọi người bất kể hoàn cảnh nào, vì đó là điều đúng đắn nên làm, chứ không phải là vì muốn có được những đánh giá tốt của người khác. “Bố Atticus không làm gì với cháu và Jem ở trong nhà mà ông không làm ngoài sân”. Cô bé Scout ắt hẳn rất tự hào về bố của mình. Cả Jem cũng thế, tất nhiên.
Maycomb là một thị trấn già nua ở miền Nam nước Mỹ, ở đó, những dòng họ sống cùng nhau qua nhiều thế kỷ, họ tỏ ra biết rõ về nhau qua những “dấu hiệu” gần như cố định từ đời này qua đời khác. Nhưng bởi cách dạy dỗ của người bố mà những đứa trẻ trong nhà Finch đã nhận thức về việc không đánh giá nhân cách của người khác qua những việc người đó làm chứ không phải qua định kiến về dòng họ của họ.
Trong những rắc rối với chuyện đến trường của Scout, trong những cuộc phiêu lưu nhiều màu sắc của Jem, Scout và cậu bạn Dill mỗi dịp hè về, trong những cuộc đụng độ không dễ chịu của bọn trẻ với người khác. Bố Aticus luôn xuất hiện như người cố vấn đáng tin cậy. Chúng luôn nghe lời ông, tuân theo vô điều kiện những mệnh lệnh của ông không phải bởi một áp lực nào cả mà xuất phát từ sự tin cẩn từ sâu thẳm trong tim. Uy nghi mà ông tạo ra nơi những đứa con của ông, là xuất phát từ trái tim đến trái tim.
Trong câu chuyện về tài thiện xạ của ông, Scout học được cách nghĩ về tính công bằng trong cuộc sống.
Câu chuyện với bà cụ bệnh tật và cáu kỉnh Dubose, ông dạy bọn trẻ về sự cư xử tôn trọng với người khác bất kể quan điểm của họ hoàn toàn trái ngược với chúng, về việc bộc lộ cơn giận dữ như thế nào cho phải phép. Chúng ta đều không thể quyết định được cách mà người khác đối xử với ta vì những điều ta đã làm. “Dù cho bà ta có nói gì với con đi nữa, việc của con là không để cho bà ta làm con phát điên lên”
Câu chuyện về người hàng xóm kỳ lạ, ông Nathan, ông dạy các con mình về sự tôn trọng quyền không muốn giao lưu của người khác.
Câu chuyện nổi bật nhất là về việc bố Atticus làm người biện hộ cho một công dân da đen bị kết tội cưỡng hiếp một phụ nữ da trắng. Ở Maycomb khi ấy, sự phân biệt chủng tộc vẫn còn sâu sắc, trừ ở một số người mà lý trí được khai sáng như bố Atticus và chú Jack. Cho dù là một người da trắng tệ hại vẫn được đánh giá cao hơn một anh da đen tốt. Chỉ cần là da đen, thì trong cuộc đối đầu với một người da trắng, dù sự thật là gì, lẽ phải luôn đứng về phía màu da trắng. Trong cuộc chiến này của bố, thắng thua đã định trước khi bắt đầu, Scout được nghe về lòng dũng cảm: “Đơn giản bởi vì cho dù chúng ta bị đánh bại một trăm năm trước khi chúng ta bắt đầu thì đó cũng đâu phải là lý do khiến chúng ta không cố thắng”.
Trong mắt của cô bé Scout, nhà trường thậm chí còn tồi tệ hơn so với môi trường ở nhà cô. Nhưng bố cô luôn cố gắng để con mình tránh nhiều nhất việc nhiễm những thói xấu ở những nơi khác ngoài gia đình, nhưng cũng không dạy những đứa trẻ thiếu tôn trọng bất cứ ai.
Trẻ con luôn đặt câu hỏi cho mọi thứ, mọi điều mới mẻ mà chúng nghe thấy được đều khiến chúng muốn khám phá thêm. Nhưng, bạn biết đấy, có kha khá trong đó những câu hỏi khiến người lớn lúng ta lúng ta vì không biết phải trả lời thế nào. Thật may mắn là dưới mái nhà Ficnh, cha và bà vú luôn biết cách nói với bọn trẻ về mọi chuyện dù vượt quá tầm hiểu biết của chúng. Trong cuốn sách, Scout hỏi về những từ mới mà cô bé nghe được từ người lớn, cưỡng hiếp, gái điếm, mọi đen…. Ông luôn biết cách đưa ra câu trả lời vừa tầm mà các con có thể hiểu được, nhưng đồng thời cũng không làm chúng đánh mất đi sự ham thích học hỏi.
Để dạy sự tôn trọng cho con cái, cách mà ông làm là tôn trọng chúng, trong những vấn đề tinh tế nhất. Tôn trọng quyền được biết sự thật của trẻ, tôn trọng quyền được thắc mắc của chúng, Jem và Scout sẽ được quyền ngắt lời bố để yêu cầu ông giải thích rõ khi bố chúng nói đến một vấn đề mà chúng không theo kịp.
“Khi trẻ con hỏi chú điều gì thì hãy trả lời nó, vì thiện ý. Nhưng đừng bịa chuyện. Trẻ con là trẻ con, nhưng chúng có thể phát hiện sự lẩn tránh nhanh hơn người lớn, và sự lẩn tránh chỉ làm chúng bối rối.”
Ông đã dạy cho con mình cách để phản ứng với những điều khác biệt của người khác:
“…nếu con học được một cách thức đơn giản, Scout, con sẽ sinh hoạt thỏa mái hơn nhiều với đủ loại người. Con không bao giờ thực sự hiểu một người chừng nào con chưa xem xét mọi việc từ quan điểm của người đó….tức là con sống và cư xử y như anh ta.”.
Bao nhiêu câu chuyện được kể là bấy nhiêu bài học. Cho nên, ngay sau lần đọc đầu tiên, tôi đã xem như đây là một cuốn giáo khoa để gối đầu giường về giáo dục chứ không phải là một cuốn tiểu thuyết để giải trí trong chốc lát.
Nếu như không thể tìm được một cá nhân ngoài đời thực để làm gương về một bậc phụ huynh mẫu mực, thì hãy đọc ở cuốn sách này.
Nguồn: Sách đến rồi